Wat zijn ongelijke hoeven?

Ongelijke hoeven zijn een veelvoorkomend verschijnsel, vooral bij warmbloeden met sport- of fokambities. Tijdens keuringen valt op dat zelfs goed onderhouden paarden vaak ongelijke hoeven hebben. Eigenaren zouden doorgaans veel tijd en kennis in hun paarden moeten investeren, omdat een gezonde, atletische uitstraling leidt tot meer succes in sport of fokkerij.

waarom is symmetrie belangrijk?

Symmetrie in hoeven en het lichaam biedt doorgaans een atletisch voordeel. Dit is bewezen in verschillende onderzoeken, zowel bij paarden als mensen. In disciplines zoals dressuur wordt er expliciet getraind op symmetrische bespiering, terwijl asymmetrie vaak wijst op bestaande of toekomstige problemen. Maar als symmetrie zo belangrijk is, waarom zien we dan nog steeds zoveel paarden met ongelijke hoeven?

Dus als het atletisch gezien een nadeel is om ongelijke hoeven te hebben, waarom zien we er dan zo veel?

Wat veroorzaakt van ongelijke hoeven?

Er bestaan verschillende theorieën over de oorzaak van ongelijke hoeven. Eén van de bekendste is de "grasvoet" of "bokvoet" (Club Foot). Hierbij ontstaat een steile hoef door een probleem bij de geboorte of een voorkeurshouding van het veulen. Echter, voortschrijdend inzicht laat zien dat het vaak niet om slechts één afwijkende hoef gaat.

Het High-Low Syndrom beschrijft dat het niet om één afwijkende (steile) hoef gaat maar dat beide voorhoeven eigenlijk afwijkend zijn: één “steile” hoef en 1 “vlakkere” hoef met de neiging tot lage hielen. “Syndroom” omdat veel hoefsmeden en -bekappers het zien als problematisch: mensen zien liefst symmetrie! Er zijn echter hoefverzorgers die stellen dat het lichaam erboven ook asymmetrisch is dus als je die stand respecteert, er functioneel niets aan de hand hoeft te zijn.

Valse of ware ongelijke hoeven?

Er wordt ook gesproken over "valse" ongelijke hoeven. Dit ontstaat wanneer hoefsmeden of bekappers uitermate rechts- of linkshandig zijn en deze voorkeur niet corrigeren. Dit kan leiden tot ongelijke hielen (medio-laterale onbalans) binnen dezelfde hoef. Met een correct bekapplan verdwijnen deze problemen vaak vanzelf.

Omgekeerd kan een symmetrische bekapping worden toegepast op hoeven met een asymmetrische interne anatomie. Dit kan juist problemen veroorzaken. Een gedegen onderzoek, eventueel ondersteund door RX-foto’s, biedt de beste duidelijkheid over de toestand van de hoeven.

de rol van ECVM en ecrm bij paarden

Laten we de olifant in de kamer benoemen: ECVM (Equine Complex Vertebral Malformation), een afwijking die in 2013 werd beschreven door Sharon May-Davis uit Australië. Deze aandoening aan de zesde en zevende halswervel heeft ingrijpende gevolgen, waaronder het ontstaan van ongelijke voorvoeten.

In het rood: *M. Longis Colli; blauw is kraakbeen*

wat is ECVM?

Bij ECVM heeft de spier M. Longus Colli, die verantwoordelijk is voor het buigen van de hals, een afwijkende, asymmetrische of zelfs ontbrekende aanhechtingsplaats. Dit zorgt voor een verandering in de beweging van de onderhals en leidt tot een ongelijke belasting van de voorbenen, wat uiteindelijk resulteert in ongelijke hoeven. Deze genetische aandoening brengt niet alleen hoefproblemen met zich mee, maar kan ook andere symptomen veroorzaken. Wil je meer in detail lezen hierover dan kan je bvb het onderzoek hier nalezen.

Wat is ECRM?

Een soortgelijke aandoening, ECRM (Equine Cranial Rib Malformation) ; is een afwijking in de eerste ribben. Net als bij ECVM veroorzaakt dit een ongelijke belasting en kan het bijdragen aan de ontwikkeling van ongelijke hoeven.

ECV: waarom het zoveel weerstand oproept

Hoewel ECVM al in 2013 werd ontdekt, heeft het concept langzaam zijn weg gevonden naar het publiek en professionals in de paardenwereld. Dierenartsen staan vaak kritisch tegenover de klinische relevantie van deze aandoening, ondanks talrijke ervaringen van eigenaren van ECVM-paarden die de impact op beweging en prestaties aantonen.

Het verzet resulteerde in een krantenartikel in 2023 waarbij dierenartsen en klinieken zich zeer afwijzend opstelden over de klinische relevantie ervan.

Mocht verder onderzoek bewijzen dat ECVM negatieve effecten heeft op prestaties én genetisch erfelijk is, dan kan dit grote gevolgen hebben voor fokkers, sportruiters, dierenartsen en klinieken. Symptomen van ECVM leveren immers lopende behandelkosten op, en dierenartsen zouden aansprakelijk kunnen worden gesteld bij foutieve aankoopkeuringen.

Hoe gaan de stamboeken hier mee om?

Gelukkig erkennen steeds meer warmbloed-stamboeken (lees hier welke) de impact van ECVM. Sommige voeren al screenings uit bij goedgekeurde hengsten om de genetische verspreiding te beperken. Dit is een stap in de goede richting, maar de discussie over ECVM (en bij uitbreiding ECRM) is nog lang niet afgerond.

Hoe om te gaan met ongelijke hoeven?

Ongelijke hoeven zijn een complex probleem, maar een goede analyse begint met een basisobservatie: kan het paard vierkant staan?

belang van vierkant staan

Een gezond, gelijkmatig gespierd paard kan vierkant staan. Dit betekent dat de voorhoeven netjes naast elkaar staan op één lijn en hetzelfde geldt voor de achterhoeven. Idealiter vormen de hoeven de hoekpunten van een rechthoek op de grond. Als een paard niet uit zichzelf vierkant gaat staan, is dit een duidelijk signaal om verder onderzoek te doen.

Hoe herken je een probleem?

Wanneer een paard niet vierkant gaat staan, is het belangrijk om te bepalen dat dit komt door:

een toevallige nonchalante houding van het paard
of écht vanuit een compensatie.

Observeer of het paard steeds een voorkeurshouding aanneemt, een bepaald been vaker ontlast, of een afwijkende gewichtsverdeling tussen voor- en achterhand laat zien. Sommige paarden zijn daar heel duidelijk in, anderen tonen geen constante. Vergelijk het met je eigen zithouding op een stoel: zit jij automatisch rechtop of zak je steeds onderuit?

Bij paarden met rugproblemen zie je vaak dat niet alleen de voorbenen een ongelijke stand hebben, maar ook de achterbenen.

Verschillen in hoefvorm

Naast de stand kan ook de vorm van de hoeven veel onthullen over mogelijke problemen. De hoefballen en de kroonrand geven vaak waardevolle informatie, nog voordat je de onderkant van de hoeven inspecteert.

Kenmerken van een steile hoef

De hoefballen zijn hoger, waardoor de hoek tussen het kootbeen en de hoefbal kleiner lijkt in zijaanzicht.
De kroonrand ligt horizontaler en bevindt zich ter hoogte van de hielen vaak hoger boven de grond dan bij een vlakkere hoef.
De hoef is smaller en compacter met meer concaviteit. De hielen zijn vaak hoger en lijken soms vernauwd met een smalle straal.

Kenmerken van een vlakkere hoef

De kroonrand is schuiner en ligt dichter bij de grond.
De hielen zijn lager en vertonen vaak een ondergeschoven uiterlijk.
De hoef slijt meestal korter af en heeft minder concaviteit.

Bekappen om symmetrie te benaderen?

Bij het bekappen van ongelijke hoeven ligt de focus op balans en functionaliteit, niet alleen op het esthetisch creëren van symmetrie. Wanneer de onderkant van de hoeven correct is bekapt, zijn alle onderdelen zoals de straal en witte lijn strak en gezond. Hoe de hoef er aan de buitenkant uitziet, is minder relevant. Het belangrijkste is dat de hoefcapsule optimaal aansluit op het unieke hoefbeen van elk paard. Meer kan en mag je als hoefbekapper niet doen.

Als de witte lijn niet strak gesloten is, de hielen ondergeschoven zijn of er andere afwijkingen zoals een gestretchte zool, ongelijke hoefwanddikte of -hoogte te zien zijn, is er ruimte voor verbetering. Dit kan in veel gevallen bijdragen aan een meer symmetrische balans.

Symmetrie nastreven in bekapping is echter alleen zinvol wanneer de individuele hoef niet optimaal in balans is. Een hoefbekapper zal nooit willekeurig de teen van een vlakke hoef inkorten of de hielen van een steile hoef verlagen om visueel symmetrie te bereiken.

Functionele gezondheid van hoeven gaat boven esthetiek. Daarom is het cruciaal dat eigenaren begrijpen dat esthetische symmetrie niet het doel is, maar gezonde, functionele hoeven wel. Bij twijfel kunnen röntgenfoto’s helderheid geven over de interne structuur van de hoef.

Ongelijke voorhoeven komen veel voor en bij verschillende populaire rassen zoals warmbloeden, Arabieren, Engelse volbloeden en quarters. Bij deze foto’s kan je de verschillen tussen vlakkere en steilere hoef herkennen en terug zien in de RX-foto’s: de vlakkere hoef (RF) heeft ook een vlakker hoefbeen met minder concaviteit. De steilere hoef (LF) heeft meer concaviteit in het hoefbeen.

3 tips voor paarden met ongelijke hoeven

Houd een kort bekapinterval aan
Voor paarden met asymmetrie is een bekapinterval van 4 tot 6 weken essentieel, vooral wanneer het paard regelmatig getraind wordt. Dit minimaliseert de verschillen tussen de bekapte en onbekapte stand van de hoeven.
Werk aan souplesse via training
Ongelijke hoeven gaan vaak samen met een verschil in lenigheid tussen de linker- en rechterkant van het paard. Gericht rechtrichten en oefeningen om de strakkere kant soepeler te maken, zijn belangrijk. Trainers uit de Brent Branderup stroming bieden uitstekende begeleiding. Let op: bij paarden met ECVM kan het gebruik van de lage hals afwijkend zijn en moet dit in de training worden meegenomen.
Regelmatige check-ups door een bodyworker
Als de oorzaak van asymmetrie onbekend is en verder onderzoek niet gewenst is (en dat is okay!), kan een bodyworker veel bijdragen aan het welzijn van het paard. Regelmatige behandelingen zoals spiermassage en losmaakoefeningen helpen spanning te verminderen. Daarnaast verbeteren wekelijkse stevige wandelingen de souplesse en algehele balans van het paard.